Biohemijske pretrage:

– Metaboliti i supstrati
– Enzimi
– Elektroliti
– Proteini i lipidi
– Testovi na droge
– Metabolizam željeza i bakra
– Kompletna analiza urina
– Analiza stolice 

Tumačenje najčešćih biohemijskih analiza:

Biohemijskom analizom krvi ukratko zovemo veliku grupu različitih krvnih analiza. Jedan od najvažnijih pokazatelja opšteg stanja organizma je laboratorijska analiza krvi. Odstupanje od normalnih vrijednosti ne znače uvijek da je bolest prisutna, kao što je to i u obrnutom slučaju, da vrijednost u normali znači odsustvo bolesti. Po savjetu ljekara, do 50. godine života, analize krvi treba obavljati jednom godišnje, a poslije i češće.

Referentne vrijednosti, u zavisnosti od spola i uzrasta pacijenta, predstavljaju unaprijed određeni raspon koncentracija svakog parametra zasebno.

CRP (C-reaktivni protein)

CRP je marker za upale, kao i važan indikator nekroze tkiva ili traume (povrede), član skupine proteina poznatih pod nazivom reaktor akutne faze upale. U ovom posljednjem slučaju , njegova vrijednost mnogostruko raste, čak i 100 puta u roku od 24 časa. Kao takav, u laboratorijskoj dijagnostici je najčešće ispitivani protein krvne plazme, visoke osjetljivosti i male specifičnosti. Proizvode ga jetra i masne ćelije (adipociti) i pripada pentraksinskoj proteinskoj porodici.

Kod zdravih osoba vrijednost CRP-a je prisutna u vrlo malim koncentracijama. Referentna vrijednost CRP se ne razlikuje kod muškaraca i žena, a nema ni značajnijih razlika koje bi bile vezane za životnu dob. Koncentracija se određuje iz uzorka krvnog seruma ili plazme metodom imunoturbodimetrije. Takođe, tu su i Elisa test, aglutinacija, brza imunodifuzija itd.

Pored toga što se koristi za utvrđivanje akutnih upala, služi i za utvrđivanje organskih bolesti (infarkta srčanog mišića, infekcija ili tromboze), kao i raznih hroničnih bolesnih stanja (reumatske bolesti, hronične upale i maligni tumori). Takođe, važan je i za razlikovanje bakterijskih i virusnih infekcija.

Ovu posljednju prate povišena sedimentacija i broj leukocita, ali vrijednost CRP-a ostaje u manjim granicama vrijednosti nego što je to slučaj sa bakterijskom, kada je porast mnogo veći.

Takođe, koristi se uspješno i u razlikovanju Kronove bolesti od ulceroznog kolitisa, kao pomoć u dijagnostikovanju simptoma i bolesti organa za varenje, posebno za razlikovanje simptoma iritabilnog kolona od neke organske bolesti crijeva i razlikovnoj dijagnostici upala zglobova i mišića, posebno kod ranog otkrića upala ovojnica zglobova.

Procjene koncentracije CRP-a su korisne i u procjeni napredovanja bolesti, odnosno efikasnosti terapije. Npr., uspješnom primjenom antibiotske terapije, koncentracija CRP-a u krvnom serumu će pasti mnogo brže nego što je to slučaj sa primjenom sedimentacije eritrocita (SE). Praćenjem njegove vrijednosti se može uticati na izbor djelotvornijeg antibiotika. Samim tim, praćenje vrijednosti CRP-a je od velikog značaja pri tretiranju infekcija kod beba i nedonoščadi.

Nakon nekog operativnog zahvata, vrijednost CRP-a opada u roku ne dužem od 3 dana. Ukoliko do toga ne dođe, to ukazuje na infekciju kao komplikciju operativnog zahvata.

POVIŠENE I SNIŽENE VRIJEDNOSTI CRP-a

Razlozi za mijenjanje vrijednosti CRP-a u krvnom serumu mogu biti biološki i analitički.

U biološke spadaju:

• pojačan fizički napor
• godine
• trudnoća
• uzimanje oralnih kontraceptiva
• pušenje
• visoka nadmorska visina.

Najčešća dva analitička uzročnika koja mogu uticati na vrijednost CRP-a su povišene masnoće u krvnom serumu (lipemija) i postojanje tzv. reumatoidnih faktora. Pušači imaju i statistički značajno više serumske vrijednosti CRP-a od nepušača, dok u serumu osoba s normalnim i povišenim vrijednostima holesterola i triglicerida nema statistički značajne razlike u vrijednostima ovog proteina. Šećerna bolest i arterijska hipertenzija često imaju povišen nalaz CRP-a.

Mjerenje koncentracije CRP-a u serumu pokazalo se vrlo važnim i dobrim pokazateljem rizika za nastanak infarkta srčanog mišića kod rizičnih osoba i onih koji imaju niske vrijednosti LDL holesterola u krvi. Dokazano je da CRP podstiče aterosklerozu, a njegove povišene vrijednosti mogu pomoći u objašnjenju razloga zbog kojih neke osobe dožive akutni infarkt srčanog mišića ili moždani udar i pored toga što su im koncentracije lipida u krvi normalne.

GGT

GGT je veoma osetljiv indikator za oboljenja jetre, mada je prisutan i u pankreasu i bubrezima. Najviše GGT-a ima u bubregu, prostati, jetri, epitelu tankog crijeva i mozgu, nalazi se na mjestima intenzivne apsorpcije aminokiselina.

Aktivnost je povišena kod ciroze jetre, akutnog virusnog hepatitisa, hroničnog hepatitisa, pankreatitisa, infarkta miokarda, postojanja opstrukcije u žučnim putevima, tumora i oštećenja jetre izazvanog alkoholizmom, dekompenzovane srčane bolesti i tumora pankreasa

ALKALNA FOSFATAZA (ALP)

Alkalna fosfataza je grupno-specifični enzim koji katalizuje hidrolizu monoestera fosfatne kiseline i alkohola. Enzim je najviše prisutan u epitelu tankog crijeva, bubrežnim tubulima, kostima, jetri, placenti i leukocitima. ALP u serumu zdravih odraslih osoba uglavnom potiče iz jetre, a u serumu djece i iz kostiju.


POVIŠENE VRIJEDNOSTI ALP

Povišene vrijednosti mogu da ukazuju na povećanu razgradnju i bolest kostiju (osteoporoza, osteosarkom, metastaze, hiperparatireiodizam, Padžetova bolest). Karakteristično je povišenje u slučajevima postojanja prepreke u žučnim putevima i kod oboljenja jetre. Hodžkinova bolest, kongestija srca i ulcerativni kolitis daju umjereno povišene vrijednosti ALP-a u serumu. Povećane vrijednosti pokazuju da se proces razgradnje i izgradnje kostiju odvija “punom parom”, što je normalno samo u djetinjstvu ili nakon preloma. Takođe, ALP je fiziološki povišen kod trudnica u trećem trimestru trudnoće.

AMINOTRANSFERAZE (TRANSAMINAZE)

Aminotransferaze su unutarćelijski enzimi koji učestvuju u metabolizmu aminokiselina i ugljenih hidrata. U visokim koncentracijama se nalaze u jetri, mišićima i mozgu. Određivanje katalitičke aktivnosti tih enzima značajno je u dijagnostici bolesti jetre i infarkta miokarda, i u diferencijalnoj dijagnostici bolesti jetre, pankreasa i drugih bolesti.

Njihova povećana koncentracija svjedoči o propadanju ili oštećenju prvenstveno jetre – akutna infekcija ili toksično oštećenje jetre, ciroza ili rak jetre kao i o infarktu miokarda. 

Prisutni su u krvi u dva oblika: kao AST (ili SGOT) i ALT (ili SGPT).

Aspartat aminotransferaza (AST)

AST-a ima najviše u jetri, srčanom mišiću, a manje u mozgu, bubrezima, pankreasu, plućima i u nizu drugih organa.


Povišene vrijednosti AST-a su prisutne kod infarkta miokarda, distrofije mišića, kod bolesti jetre – ima izrazito visoke vrijednosti kod virusnog hepatitisa i u akutnom toksičnom hepatitisu. Takođe, kod opstruktivnog ikterusa, ciroze jetre, aktivnog hroničnog hepatitisa.

Alanin aminotransferaza (ALT)

Povišene vrijednosti ALT ukazuju na akutno oštećenje jetre, najčešće izazvano terapijom antibioticima, unosom gaziranih pića, sokova, a povišene su i kod virusnih hepatitisa, kod bolesti pankreasa (hronični i akutni pankreatitis i karcinom) i kod masivnog infarkta.

ALFA AMILAZA

Alfa amilaza je enzim male molekularne mase. Po mjestu djelovanja spada u enzime digestivnih sokova. Određivanje katalitičke koncentracije alfa amilaze koristi se u dijagnostici i praćenju uspjeha u terapiji akutnog pankreatitisa i za otkrivanje upalnih procesa pljuvačnih žlijezda.


Amilaza je povišena u serumu oboljelih od bolesti pankreasa (akutni pankreatitis, tumori) i kod bolesti pljuvačnih žlijezda (zauške), a može biti povišena i kod bolesti bilijarnog trakta (holecistitis, holangitis, holelitijaza), perforacije čira na želucu, intestinalnoj opstrukciji, ileusu, uremiji i u postoperativnim stanjima.

KREATIN KINAZA (CK)

CK cijepa kreatin fosfat i tom prilikom se dobija energija neophodna za funkcionisanje ćelijskog metabolizma. Ovim enzimom su bogati skeletni i srčani mišići i mozak.

Povišenje nivoa u krvi javlja se u svim slučajevima gdje su oštećena i razorena pomenuta tkiva – srčani infarkt, povrede i distrofije mišića, premorenost, hipotireoza i moždani udar praćen nekrozom.

LAKTAT DEHIDROGENAZA (LDH)

LDH je enzim koji sa nalazi u jetri, srcu, bubrezima, skeletnim mišićima i eritrocitima i katalizuje međusobno pretvaranje laktata i piruvata.

Povišen je u megaloblastnoj i pernicioznoj anemiji, virusnom hepatitisu, šoku, hipoksiji, infarktu miokarda, cirozi, opstruktivnoj žutici, bubrežnim bolestima, metastatskom karcinomu, kod svih stanja praćenih propadanjem skeletnih mišića, jetre, pluća, kože. Takođe, i kod raspadanja crvenih krvnih zrnaca i nekih tumora.

BILIRUBIN

Bilirubin je krajnji produkt razgradnje proteina koji sadrže hem. Oko 80 % bilirubina nastaje razgradnjom hemoglobina iz eritrocita (nakon 120 dana života eritrocita u krvi) u retikuloendotelnom sistemu (RES). Preostalih 20 % dnevno stvorenog bilirubina nastaje iz prethodnika eritrocita u koštanoj srži (neefikasna eritrocitopoeza) i drugih hem proteina (mioglobin, citohromi, katalaza).

Metaboliše se u jetri i izlučuje u žuči. Akumulira se u krvi kada postoji oštećenje jetre, zapušenje žučnih puteva ili povećano razaranje crvenih krvnih zrnaca. Određivanje bilirubina ima veliki značaj u diferencijalnoj dijagnostici žutica.


POVIŠENI BILIRUBINI

Mali porast bilirubina ukazuje na izmjenjenu funkciju jetre. Uzroci povišenog bilirubina mogu biti dugotrajno liječenje nekim lijekovima (tetraciklini, antiinflamatorni lijekovi), postojanje kamena u žuči ili virusnih upala – hepatitis (A, B i C). Rijetko je povišen i u drugim slučajevima abnormalnosti enzimskog sistema u organizmu, kao i kod dugotrajnog gladovanja ili nedovoljnog unosa hranljivih materija.

• Snižene vrijednosti nemaju dijagnostički značaj.

UREA

Urea je krajnji produkt metabolizma bjelančevina. Izlučuje se putem bubrega tj. mokraće – azotemija ili uremija predstavlja gomilanje azotnih jedinjenja u krvi zbog poremećene funkcije bubrega. U normalnim okolnostima te materije se gotovo uvijek odstranjuju putem mokraće.


• Povišena koncentracija uree u serumu krvi se pojavljuje kod bolesnika koji imaju smanjenu funkcionalnu sposobnost bubrega – glomerulonefritis, pijelonefritis, nefroskleroza. Takođe, kod bolesnika kod kojih je povećana razgradnja proteina u organizmu (groznica, nakroza) i koji imaju povrede.

• Snižena je kod dugotrajnog gladovanja i teških oštećenja jetre.

KREATININ

Kreatinin nastaje iz kreatina, putem krvi dolazi do bubrega gdje se dijelom izlučuje iz organizma. Koncentracija kreatinina u serumu zavisi prvenstveno od glomerularne filtracije, pa je dobar pokazatelj funkcije bubrega.

• Povišen je kod insuficijencija u radu bubrega, akutnih i hroničnih, prepreka u mokraćnim putevima i oštećenja funkcije bubrega nekim lijekovima ili otrovima. Povišene vrijednosti kreatinina mogu biti i posljedica veće fizičke aktivnosti ili uzimanja steroida. Uzrok može da bude i jak proliv koji je doveo do dehidracije organizma.

• Smanjene vrijednosti se javljaju kod trudnica i žena uopšte.

MOKRAĆNA KISELINA

Mokraćna kiselina je proizvod metabolizma purina, materije koja nastaje razlaganjem hrane i nukleinskih kiselina u organizmu. Kako je ona raspadni produkt metabolizma, organizam je mora eliminisati, a to čini na dva načina: dvije trećine preko mokraće, a jednu trećinu putem stolice.


POVIŠENE VRIJEDNOSTI

Povišene vrijednosti se javljaju kod gihta – taloženja kristala mokraćne kiseline u zglobovima, a razlog povišenog nivoa mokraćne kiseline može biti i smanjena sposobnost bubrega da je izluči. Visoke vrijednosti se zapažaju i kod pojedinih oblika raka, visokog krvnog pritiska i u trudnoći, kod alkoholičara, u Daunovom sindromu, kod trovanja olovom, loše ishrane, bolesti jetre, kod gojaznosti i psorijaze.

Stres i izuzetno naporne fizičke aktivnosti, kao i oštećenje funkcije bubrega takođe dovode do njenog porasta. Pojedini lijekovi, a prije svih terapija citostaticima ili zračenjem kod pojedinih vrsta raka podiže ekstremno njen nivo usljed raspada velikog broja tumorskih ćelija iz kojih se oslobađa purin, a samim tim i mokraćna kiselina.

• Snižena koncentracija nema dijagnostički značaj.

LIPIDI

Poremećaj metabolizma lipida uzrokuju visoki rizik učestalosti ateroskleroze. Ovi poremećaji se procjenjuju na osnovu koncentracija holesterola i triglicerida u plazmi, kao i podataka dobijenih elektroforezom lipoproteina.

HOLESTEROL

Holesterol se stvara u jetri. Njegova koncentracija u krvi je usko povezana sa metabolizmom masti u organizmu, a zavisi i od niza drugih faktora: prije svega načina ishrane, nasljeđa, rada hormona tj. žlijezda sa unutrašnjim lučenjem, funkcije i integriteta vitalnih organa poput jetre i bubrega.


POVEĆAN HOLESTEROL

Kod ishrane bogate masnim materijama holesterol se povećava, kao i u početnoj fazi hepatitisa, opstruktivnom ikterusu, lipoidnoj nefrozi, diabetes mellitusu, hipotireozi i nizu nasljednih bolesti (hiperholesterolemija tip IIa). I neki lijekovi mogu da povise nivo holesterola, kao npr. anabolici i kontraceptivi.

SNIŽEN HOLESTEROL

Snižene vrijednosti su obično kod hiperfunkcije tiroidee, kod nekih bolesti kod kojih postoji teško oštećenje jetre (ciroza i teški hronični hepatitisi). Smanjen je i kod pothranjenosti, anemije i u slučaju uzimanja lijekova poput aspirina, estrogena, hormona štitne žlijezde.

HDL-holesterol

Od ukupnog holesterola u serumu oko 20% otpada na HDL kolesterol (Heavy density cholesterol). HDL holesterol, odnosno njegova podfrakcija, HDL2 ima protektivnu ulogu. Što su više vrijednosti HDL holesterola, to je bolje, jer ovaj holesterol “čisti” krvne sudove.

• Povećani HDL je pokazatelj zaštićenosti od kardiovaskularnih bolesti.

• I minimalno smanjenje upućuje na povećani rizik od ateroskleroze (taloženje masnoća na unutrašnjim zidovima krvnih sudova, što dovodi do njihovog začepljenja i bolesti kao što su infarkt srca i moždani udar).

LDL holesterol

LDL kolesterol ili ″loš holesterol″ i njegovo određivanje je važno kao faktor rizika za koronarna oboljenja i za aterosklerozu


• Povišene vrijednosti obično su povezane sa nepravilnom ishranom i stresom. Tada se povećava rizik nastanka kardiovaskularnih bolesti, prije svih ateroskleroze.

TRIGLICERIDI

Masnoća iz hrane se hidrolizuje u tankom crijevu, apsorbuje i resintetiše u ćelijama crijevne sluzokože, ulazi u limfne sudove i u cirkulaciju tj. stiže do jetre. Višak se deponuje u obliku masnih naslaga.


POVEĆANI TRIGLICERIDI

Njihov povišen nivo se javlja kod povećanog unosa hrane, oštećenja funkcija jetre, hroničnog alkoholizma, šećerne bolesti, nefrotskog sindroma, hipotireoze, opstrukcije žučnih puteva, uzimanja nekih lijekova npr. kontraceptiva, i što je za savremenog čovjeka veoma važno istaći – stresa.

SNIŽENI TRIGLICERIDI

Smanjenje koncentracije triglicerida je od manje dijagnostičke vrijednosti i može se naći kod loše ishrane, malapsorpcije, hipertireoze, terminalnih stanja bolesti jetre.

UKUPNI PROTEINI

Proteini su gradivni materijal čovječijeg tijela. Sastavljeni su od aminokiselina međusobno povezanih peptidnim vezama. Prema sastavu proteini se dijele na jednostavne i složene. Jednostavni proteini izgrađeni su samo od aminokiselina, a složeni proteini pored svoje proteinske strukture sadrže i tzv. neproteinsku ili prostetičnu grupu. Funkcija pojedinih proteina može biti: održavanje osmotskog pritiska, enzimska, odbrambena, gradivna, puferska, transportna, hormonska itd.

• Povećana koncentracija ukupnih proteina – hiperproteinemija javlja se kod dehidratacije, paraproteinemije i mijeloma i hroničnih bolesti (ciroza jetre, SLE, sarkom, kronične upale).

• Snižena koncentracija ukupnih proteina – hipoproteinemija javlja se kod prekomjerne hidratacije, gubitka proteina iz organizma, smanjene sinteze proteina ili povećanog katabolizma proteina (hipertireoza, diabetes melitus, nefroza, malapsorpcija), kod leukemije i nekih drugih malignih bolesti.

ALBUMINI

Albumin je protein koji se sintetiše u jetri, osnovna mu je funkcija održavanje ravnoteže tečnosti u organizmu.

• Smanjene koncentracije albumina se javljaju kod jake proteinurije (nefrotski sindrom), urođenih grešaka organizma (disalbuminemija i analbuminemija), bolesti jetre, opekotina i enteritisa.

GLUKOZA

Glikemija pokazuje količinu glukoze – šećera u krvi. Koncentracija glukoze u krvi se održava u granicama normale djelovanjem složenog hormonskog sistema.

• Povišena koncentracija glukoze – hiperglikemija – diabetes mellitus, feohromocitom, teške opekotine, šok, stanja sa povišenim adrenalinom.

• Snižena koncentracija glukoze – hipoglikemija – hiperplazija, adenom i karcinom pankreasa, manjak hormona koji su antagonisti adrenalina, kod poremećaja u metabolizmu glikogena i ponekad kod bolesti jetre.

GLUKOZA TOLERANS TEST (OGTT)

Dijagnoza šećerne bolesti ili drugih oblika poremećaja u metabolizmu ugljenohidrata potvrđuje se izvođenjem klasičnog testa tolerancije na opterećenje glukozom (OGTT). OGTT je test kojim se ispituje metabolizam ugljenohidrata i pomoću kojega se može prepoznati rani stadijum dijabetesa.

Koncentracija glukoze je, nakon opterećenja organizma glukozom, povišena i u testu se određuje vrijeme za koje će koncentracija glukoze pasti na normalu.

ŽELJEZO

Željezo je jedan od esencijalnih oligoelemenata u organizmu, sastavni je dio hemoglobina, mioglobina, citohroma i mnogih enzima. Glavno skladište željeza je retikuloendotelni sistem, zatim jetra, slezena, koštana srž i bubrezi.

Koncentraciju željeza u serumu određuje nekoliko faktora uključujući apsorpciju iz crijeva, deponovanje u crijevima, jetri, slezeni i kostnoj srži, gubljenje hemoglobina i sinteza novog hemoglobina. Zajedno sa hemoglobinom, eritrocitima i parametrima koji određuju morfologiju eritrocita (MCV, MCH i MCHC) pruža uvid u stanje koštane srži. Određivanje samo željeza nema skoro nikakvog značaja za postavljanje dijagnoze anemije.

SNIŽENO ŽELJEZO

Smanjena koncentracija željeza u serumu (hiposideremija) je posljedica nedostatka željeza u organizmu čiji uzrok može biti malnutricija, malapsorpcija, gubitak željeza (nefroza, nefritis, teža krvarenja) ili smanjeno otpuštanje željeza iz RES-a (akutne i hronične infekcije, autoimune bolesti) i u toku perioda aktivnog i intenzivnog stvaranja ćelija krvi (hematopoeze).

POVIŠENO ŽELJEZO

Povišeno je kod višestrukih transfuzija, prekomjernog davanja preparata željeza, povećanog ubrzanog razaranja crvenih krvnih zrnaca, različitih vrsta anemija, hemohromatoze i virusne upale jetre, kod trovanja olovom.

TIBC I UIBC

Željezo se u tijelu transportuje spojeno sa proteinom transferinom (siderofilinom). Od količine transferina u serumu zavisi koliko se željeza može vezati, odnosno koliki je ukupni kapacitet vezivanja željeza u serumu, TIBC (total iron binding capacity). Normalno je da samo jedan dio transferina ima vezano željezo, dok je drugi dio transferina slobodan, tj. nezasićen. Taj dio transferina koji još može vezivati željezo zove se nezasićeni kapacitet vezivanja željeza, UIBC (unsaturated iron binding capacity).

• TIBC je smanjen u cirozi, hemohromatozi, nefrozi, hroničnim infekcijama i malignim bolestima, kod razaranja crvenih krvnih zrnaca, uremije.

• Porast TIBC-a se često javlja kod stanja sa smanjenom koncentracijom željeza u organizmu, kod nekroze jetre zbog otpuštanja feritina, kod žena koje koriste oralne kontraceptive, kod anemija, krvarenja, trudnoće i akutnog hepatitisa.

ELEKTROLITI

Elektroliti učestvuju u raspodjeli i održavanju ravnoteže vode, održavaju normalni osmotski pritisak i hidrataciju, potpomažu rad srca i drugih mišića, aktivatori su enzima itd.

KALIJUM

Izuzetno važan mineral koji direktno utiče na funkciju nerava i mišića.

• Povišen je kod insuficijencije bubrega i nadbubrežne žlijezde. Takođe, kod nagle terapije visokim dozama kalijumovih soli i hiperfunkcije nadbubrežne žlijezde.

• Smanjene koncentracije kalijuma u serumu su kod gubitka usljed prekomjerne diureze, povraćanja, proliva ili pankreasne fistule, kod dilucije ekstracelularne tečnosti, hiperfunkcije nadbubrežne žlijezde, nedovoljne ishrane, gladovanja, gubitka povraćanjem ili dijarejom i naglog prelaza kalijuma iz ekstracelularne tečnosti u ćeliju (dijabetična acidoza).

NATRIJUM

Zajedno sa anionima predstavlja najveći dio osmotski aktivnih materija u plazmi koje regulišu u velikoj mjeri raspodjelu vode u tijelu.

• Povišene koncentracije nastaju kod hiperfunkcije nadbubrežne žlijezde, kod pretjeranog gubitka tečnosti (povraćanje, proliv), traume ili oboljenja centralnog nervnog sistema.

• Smanjenje koncentracije se dešava u slučaju insuficijencije bubrega i nadbubrežne žlijezde, neadekvatnog unosa natrijuma, njegovog pretjeranog gubitka, gastrointestinalnih poremećaja (gastritis, tumor želuca, intestinalna opstrukcija), jake diureze, hipofunkcije i infektivnih bolesti (pneumonija).

HLOR

Hlor je izuzetno važan za održavanje kiselinskobazne ravnoteže u organizmu i predstavlja neorganski anion vanćelijske tečnosti.

• Ukoliko se gubi dolazi do alkaloze (baznosti), kao u slučajevima povraćanja, proliva, ozbiljnije insuficijencije bubrega sa gubitkom soli, hroničnog plućnog emfizema, šećerne bolesti, prekomjernog znojenja, poremećaja rada nadbubrežnih žlijezda, metaboličke alkaloze.

• Do ispoljavanja acidoze – kiselosti dolazi kada se hlor pretjerano konzumira ili zadržava u organizmu. To se viđa prije svega kod bubrežnih bolesti, dehidratacije (gubitka tečnosti iz organizma) i pretjeranog liječenja fiziološkim rastvorom.

MAGNEZIJUM

Magnezijum je prvenstveno međućelijski elektrolit. Značajan je za prenos signala između nerava i mišića kao i pravilno funkcionisanje srca i krvnih sudova.

• Samo kod uzimanja prekomjernih količina soli magnezijuma, najčešće intravenski ili u vidu injekcija, dolazi do prekoračenja nivoa.

• Manjak magnezijuma je, s obzirom na smanjenje koncentracije ovog minerala u svakodnevnoj ishrani, daleko češći. Javlja se i kod pothranjenosti i gladovanja, gubitka učestalim stolicama, hroničnog alkoholizma i hronične upale jetre.

KALCIJUM

Kalcijum se u organizmu nalazi najvećim dijelom u kostima, manjim dijelom u plazmi (1-2%), Nivo kalcijuma u organizmu, a samim tim i u krvi, direktno zavisi od harmoničnog rada žlijezda sa unutrašnjim lučenjem (prije svega paraštitastih žlijezda), unosa namirnica koje sadrže kalcijum, aktivnosti organa za varenje i stanja bubrega.

POVIŠEN KALCIJUM

Povišen je kod visoke koncentracije nivoa hormona paraštitne žlijezde, kod pojedinih tumora i metastaza tumora u kostima, kod viška vitamina D, dugotrajne imobilizacije tj. svih bolesti praćenih razgradnjom kostiju.

SNIŽEN KALCIJUM

Može biti i sniženih vrijednosti u slučaju kod hipoparatireoidizma, manjka vitamina D, insuficijencije bubrega, velikog broja bolesti varenja, smanjenja količine bjelančevina u organizmu, upale pankreasa.

FOSFOR

Fosfor je važan u aktivaciji mnogih metaboličkih puteva i uz kalcijum važan za izgradnju kostiju. Njegova koncentracija u serumu je pod direktnim uticajem paraštitnih žlijezda, ishrane, apsorpcije u organima za varenje, funkcije bubrega i metabolizma kostiju.

• Povišene koncentracije fosfora nalazimo kod Pagetove bolesti, nekih malignih bolesti i kod pacijenata kod kojih zarastaju kosti. Povišen je kod insuficijencije bubrega, hipoparatireoze i hipervitaminoze D.

• Smanjenu koncentraciju fosfora nalazimo kod hiperparatireoze, D hipovitaminoze, hroničnog alkoholizma, oboljenja jetre, poremećaja acidobazne ravnoteže. Takođe, kod malasorpcije, pretjerane konzumacije alkohola i kao posljedicu uzimanja nekih određenih lijekova.